U Donjem Sremu, na jugozapadnoj periferiji današnjeg sela Kupinova, nalaze se ostaci srednjovekovnog grada Kupinika. Iako u neposrednoj blizini reke Save, utvrđenje ipak nije sagrađeno na samoj obali moćne reke, već oko kilometar dalje na sever, na malom ostrvu u jugoistočnom delu Obedske bare. Ovde je, okružen močvarom, Kupinik imao izvanredan strategijsko-odbrambeni položaj. S obzirom da je grad podignut u ravnici, a dalje od reke, preglednost je postignuta podizanjem visokih kula.
„Ne zna se tačno kada je prvo utvrđenje na ovom mestu podignuto niti kako je izgledalo, ali se predpostavlja da su ga sazidali Mađari krajem XIII ili u XIV veku. Naime, Južni Srem je imao veliki strategijski značaj jer je tu bila veoma frekventna veza sa Srbijom, pa je razlog za nastanak utvrđenja Kupinik verovatno bila potreba kontrole prelaza preko Save. Tačno vreme kada se ta potreba osetila teže je utvrditi, ali se osnovano može pretpostaviti da je u tesnoj vezi sa pomeranjem državne, ugarsko-srpske granice na sever, na obale Save. Iz 1387. i 1388. godine, prvi su poznati pisani pomeni o Kupiniku. Naravno, mnogo je razloga da verujemo u postojanje i starijih slojeva, ali prvi put u pisanim izvorima Kupinik se pominje u dve povelje ugarskog kralja Žigmunda (1386-1437) koje se datiraju u 1387. i 1388. godinu”, kaže arheolog Perica Odobašić.
Verovatno je prvobitno utvrđenje, predviđeno za ratovanje hladnim oružjem, imalo dosta jednostavniji oblik. Možda je to bila obična središnja kula pojačana odbrambenim rovom i drvenom palisadom, ili je to možda bio prost bedem sa manjim okruglim kulama.
Verovatno, do povećanja unutrašnjeg prostora za stanovanje, i unošenja određenog komfora, dolazi tek početkom XV veka, prelaskom grada u ruke despota Stefana Lazarevića i srpske vlastele. Najkasnije polovinom XV veka, dolazi do prerade pojedinih delova, ili celog utvrđenja, u jedan savremeniji fortifikacioni oblik. Naime, sve veća opasnost od Turaka, pojava artiljerije kao bitne novine u ratovanju, i konačni pad Srbije u Turske ruke, svakako su razlozi za bolje utvrđivanje novog despotskog sedišta. Danas su vidljivi, upravo ostaci te fortifikacije.
Ostrvo na kome se nalazi Kupinik zauzima nešto manje od 2 hektara. U centralnom delu lokaliteta nalazi se zidano utvrđenje. Međutim, celo ostrvo je fortifikacija, sa nekoliko nivoa odbrane, a prostor je koncipiran tako da se može podeliti na, tvrdi, zidani, „Gornji grad“ i podgrađe ili „Donji grad“.“Osnova Gornjeg grada je četvorostrana, gotovo kvadratna. U sastavu obimnih zidova imao je četiri ugaone kule, koje su većim delom isturene u polje i petu, na severoistočnom zidu, kroz koju se ulazilo. Kule su u prizemlju bile potpuno zatvorene prema gradu i u njih se ulazilo sa bedema, kroz otvore u prvom spratu. Pojedine spratove u kulama, nosile su drvene grede. Danas su sačuvani ostaci tri ugaone kule. Zanimljivo je da su sve bile različitih oblika. Samo je južna u osnovi kružnog oblika, dok je severna šestougaonog, a istočna osmougaonog oblika. Od zapadne kule danas jedva ima nadzemnih tragova, ali je verovatno bila kvadratne osnove. Severoistočni bedem je na sredini ojačan jednom pravougaonom, verovatno ulaznom kulom, koja je sigurno imala pokretni most“ ,priča za naš portal Odobašić.
On objašnjava da je Gornji grad sa svih strana bio opasan odbrambenim rovom, širine oko 15 metara i dubine do 3 metra, koji je bio ispunjen vodom.Preostali deo ostrva oko „gornjeg grada“, različite je širine, a najširi (oko 40 metara) sa severoistočne strane bedema, naspram ulazne kule, gde je formiran veći plato sa pravilno oblikovanom obalom i zemljanim uzvišenjima na uglovima. Verovatno je na ovom platou bilo „podgrađe“ ili „Donji grad“. „Sa sigurnošću se može reći da je obalom, oko celog ostrva, bila izgrađena spoljna linija odbrane, koja je pored svoje visine sigurno bila ojačana grudobranom i drvenom palisadom, kao i drvenim kulama na uglovima. Kao i većina utvrđenja u Vojvodini, Kupinik je građen uglavnom od opeke. Spoljašnja i unutrašnja obloga bedema, pravilno je zidana samo od opeke, dok je jezgro bedema od polomljenih opeka izmešanih sa lomljenim kamenom, (ponegde se vidi i koji horizontalni sloj opeka koji se, radi izravnjavanja konstrukcije, provlači kroz ceo zid. Upotrebljena opeka je različite veličine, ali prvoklasnog kvaliteta i odlično pečena“, kaže arheolog Perica Odobašić..
Za istoriju srpske države Kupinik se vezuje početkom XV veka, kada kralj Žigmund dodeljuje despotu Stefanu Lazareviću i srpskoj vlasteli, brojna dobra i posede u južnoj Ugarskoj. Tako je zbog svog geografskog položaja i strateškog značaja, Kupinik postao rezidencija srpskog despota. Ipak, najslavniji i najsvetliji period Kupinika vezuje se despotsku porodicu Brankovića. U njemu je povremeno boravio despot Đurađ, neko vreme ovde je utočište našao i Stefan Branković, ipak na nivo prestonice uzdigao ga je despot Vuk Grgurević – legendarni Zmaj Ognjeni Vuk. Mladi despoti Đorđe i Jovan Branković zajedno sa majkom Angelinom nastavljaju tradiciju prestonog značaja Kupinika. Kupinik je proživeo izuzetno buran put od pogranične tvrđave, preko ugarskog „kraljevskog“ grada, do rezidencije srpskih despota i konačno, poslednje prestonica srpske srednjovekovne države. Osvojen je i razoren 1521. godine na pohodu sultana Sulejmana na Beograd. Ubrzo je granica hrišćanske Evrope i Osmanske imperije pomerena na sever, pa je Kupinik izgubio na značaju, nije obnavljan i do danas je prepušten zubu vremena.
PROJEKAT „FOTOGRAFIJE GOVORE“ JE PODRŽAN OD STRANE MINISTARSTVA KULTURE I INFORMISANJA REPUBLIKE SRBIJE. STAVOVI IZNETI U PODRŽANOM MEDIJSKOM PROJEKTU NUŽNO NE IZRAŽAVAJU STAVOVE ORGANA KOJI JE DODELIO SREDSTVA.
Leave a Reply